از اقدامات هوشمندسازی تا تدوین چشم انداز ملی کشاورزی دیجیتال/باید دانش کشاورزان خرد افزایش یابد

به گزارش گروه اقتصاد خبرگزاری آنا کشاورزی امروز گذار صنعت کشاورزی به یک صنعت دیجیتال است محیط صنعت و روند های کلان در شکل های مختلف این موضوع مبتنی بر ظهور چند تحول اساسی در فناوری الکترونیک و دیجیتال است.البته با توجه به ظرفیت بالای فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایجاد تحول گسترده در شیوه های کشاورزی و کمک به توسعه کشاورزی پایدار تعدادی از کشور ها به دنبال برنامه‏ریزی آگاهانه برای بهره‏مندی از مزایای مربوطه و اجتناب از آثار منفی احتمالی آن برآمده‏اند. با وجود این بخش کشاورزی در ایران که با چالش‏های عدیده‏ای ازجمله در زمینه برنامه‏ریزی تولید و استفاده بهینه از منابع و عوامل تولید مواجه است که با یک راهبرد ملی باید از این مسیر گذشت.

دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامیدر گزارشی عنوان کرد که در سال های اخیر مفهوم «کشاورزی دیجیتال» با توجه به ظرفیت بالای فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایجاد تحول گسترده در شیوه های کشاورزی و کمک به توسعه کشاورزی پایدار مطرح شده است. در این راستا تعدادی از کشور ها به دنبال برنامه ‏ریزی آگاهانه برای بهره‏ مندی از مزایای مربوطه و اجتناب از آثار منفی احتمالی آن برآمده‏ اند. با وجود این بخش کشاورزی در ایران که با چالش‏ های عدیده‏ای ازجمله در زمینه برنامه‏ ریزی تولید و استفاده بهینه از منابع و عوامل تولید مواجه است فاقد یک راهبرد ملی مشتمل بر سند راهبردی و برنامه اقدام در استفاده از قابلیت بالای کشاورزی دیجیتال در حل مشکلات اساسی بوده و در نتیجه محیط سیاستگذاری و قانونگذاری توانمندساز برای فعالیت بازیگران مختلف به‏ ویژه شرکت‏های دانش ‏بنیان در این بخش شکل نگرفته است.

تعیین اهداف راهبری

در گزارش حاضر به تبیین مؤلفه های کلیدی راهبرد ملی کشاورزی دیجیتال بر مبنای راهنمای تدوین شده توسط سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد و اتحادیه بین المللی مخابرات پرداخته شده است. تعیین اهداف راهبردی جلب مشارکت ذ ی نفعان شناسایی همه فعالیت ها و برون داد ها و طراحی چارچوب نظارت و ارزیابی درکنار سیاستگذاری داده‏ باز و متناسب سازی نوآوری ها و فناوری ها براساس شرایط کشاورزان خُرده مالک ازجمله مؤلفه های کلیدی طراحی راهبرد ملی کشاورزی دیجیتال هستند. تدوین و تحقق مطلوب سند مذکور مستلزم نظارت مجلس شورای اسلامی و مشارکت مستمر نهاد های ذی ربط ازجمله وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و مرکز ملی فضای مجازی وزارت علوم تحقیقات و فناوری وزارت امور اقتصادی و دارایی معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری و نیز کشاورزان و شرکت‏های دانش ‏بنیان با وزارت جهاد کشاورزی به عنوان محور اصلی حکمرانی کشاورزی دیجیتال است.

در این گزارش تصریح شده که در این راستا تعدادی از کشور ها به دنبال برنامه‏ریزی آگاهانه برای بهره‏مندی از مزایای مربوطه و اجتناب از آثار منفی احتمالی آن برآمده‏اند. با وجود این بخش کشاورزی در ایران که با چالش‏های عدیده‏ای ازجمله در زمینه برنامه‏ریزی تولید و استفاده بهینه از منابع و عوامل تولید مواجه است فاقد یک راهبرد ملی مشتمل بر سند راهبردی و برنامه اقدام در استفاده از قابلیت بالای کشاورزی دیجیتال در حل مشکلات اساسی بوده و در نتیجه محیط سیاستگذاری و قانونگذاری توانمندساز برای فعالیت بازیگران مختلف به‏ویژه شرکت‏های دانش‏بنیان در این بخش شکل نگرفته است.

احکامی در رابطه با کشاورزی هوشمند

در این گزارش ذکر شده که تعیین اهداف راهبردی جلب مشارکت ذ ی نفعان شناسایی همه فعالیت ها و برون داد ها و طراحی چارچوب نظارت و ارزیابی درکنار سیاستگذاری داده‏باز و متناسب سازی نوآوری ها و فناوری ها براساس شرایط کشاورزان خُرده مالک ازجمله مؤلفه های کلیدی طراحی راهبرد ملی کشاورزی دیجیتال هستند.

در ادامه این گزارش آمده که تدوین و تحقق مطلوب سند مذکور مستلزم نظارت مجلس شورای اسلامی و مشارکت مستمر نهاد های ذی ربط ازجمله وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و مرکز ملی فضای مجازی وزارت علوم تحقیقات و فناوری وزارت امور اقتصادی و دارایی معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری و نیز کشاورزان و شرکت‏های دانش‏بنیان با وزارت جهاد کشاورزی به عنوان محور اصلی حکمرانی کشاورزی دیجیتال است.

در ادامه گزارش دفتر زیربنایی مرکز پژوهش ها به یافته های کلیدی این گزارش اشاره شده و آمده که با وجود تصویب احکامی در زمینه کشاورزی هوشمند در مصوبه شورای اجرایی فناوری اطلاعات مصوب ۳/۱/۱۴۰۰ آیین نامه حمایت از تولید دانش‏بنیان و اشتغال آفرین در بخش کشاورزی و منابع طبیعی مصوب ۱۴/۱/۱۴۰۱ و قانون برنامه هفتم پیشرفت درحال حاضر به دلیل عدم تدوین راهبرد ملی کشاورزی دیجیتال مشتمل بر سند راهبردی و برنامه اقدام در کشور محیط سیاستگذاری و قانونگذاری توانمندساز برای فعالیت بازیگران مختلف به‏ویژه شرکت‏های دانش‏بنیان و تحقق پیش نیاز های مربوطه ازجمله الزام دولت نسبت به اجرای سیاست داده‏باز ایجاد نشده است.

کشاورزی دیجیتال در راستای بهینه سازی

در ادامه ذکر شده که راهبرد های کشاورزی دیجیتال به بهینه سازی منابع (مالی و انسانی) و افزایش کارآمدی در بهره گیری از فرصت ها و مقابله با چالش های فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش کشاورزی کمک می کند. چنین راهبرد هایی به ایجاد جریان های درآمدی جدید و بهبود معیشت جامعه روستایی و همچنین تضمین دستیابی به اهداف برنامه اقدام ملی کشاورزی دیجیتال کمک خواهد کرد. به طورکلی تدوین چارچوب راهبرد ملی کشاورزی دیجیتال شامل سه مرحله اصلی: ۱. طراحی چشم انداز ملی در زمینه کشاورزی دیجیتال ۲. تدوین برنامه اقدام ملی در زمینه کشاورزی دیجیتال و ۳. نظارت و ارزیابی بر اجرای آنها است.

در این گزارش تصریح شده که در تدوین چشم انداز کلی برای کشاورزی دیجیتال اهداف مشخص و قابل اندازه گیری و منطبق با اهداف راهبردی کشاورزی هر کشور ازجمله در زمینه افزایش بهره وری بهبود پایداری و افزایش امنیت غذایی باید مدنظر قرار گیرد. همچنین ارزیابی وضعیت فعلی ازجمله فناوری های کنونی و زیرساخت ها و ظرفیت ها به شناسایی شکاف ها و فرصت ها برای نوآوری دیجیتال کمک می کند و اطمینان می دهد که برنامه اقدام براساس واقعیت های این بخش تدوین خواهد شد. شناسایی ذی نفعان کلیدی ازجمله سازمان های دولتی کشاورزان شرکت های کشاورزی و ارائه‏ دهندگان فناوری و تعامل با آنها در تدوین چشم‏انداز ملی حایز اهمیت است.

طرح چالش ها در زمینه کشاورزی هوشمند

در آخرین یافته این گزارش بیان شده که در کنار تدوین چشم انداز ملی کشاورزی دیجیتال تدوین برنامه اقدام نیز به منظور تعیین مراحل لازم برای دستیابی به اهداف راهبردی ازجمله جدول زمانی تخصیص منابع و مسئولیت ها ضرورت دارد. برنامه اقدام همچنین باید به چالش ها و خطرات بالقوه مرتبط با اجرا بپردازد. درنهایت طراحی سازوکار هایی برای پایش پیشرفت و اندازه گیری تأثیر ابتکار های کشاورزی دیجیتال ضروری است. در این راستا تدوین شاخص های ارزیابی راهبرد کشاورزی دیجیتال و تدوین چارچوب حکمرانی متناسب با آن از دیگر مؤلفه های کلیدی است که باید در مرحله نظارت و ارزیابی مدنظر قرار گیرد.

در بخش پیشنهادات این گزارش هم ذکر شده که با توجه به نقش اساسی کشاورزی دیجیتال در تحقق جهش تولید پایدار و تکالیف قانونی مربوطه باید تدوین راهبرد ملی کشاورزی دیجیتال طی بازه زمانی مشخص در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گیرد. این وزارتخانه باید با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و مرکز ملی فضای مجازی وزارت علوم تحقیقات و فناوری وزارت امور اقتصادی و دارایی معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری و همچنین نمایندگان کشاورزان و تشکل‏های مربوطه و شرکت‏های دانش‏بنیان اقدامات لازم را نسبت به تدوین راهبرد مذکور به عمل آورد و مجلس شورای اسلامی نیز بر مراحل تصویب و اجرایی شدن آن نظارت کند.

ضرورت افزایش دانش کشاورزان خرد 

لازمه اثربخشی هرچه بیشتر سند توجه به اصولی همانند ظرفیت سازی است. در توضیح این اصل بیان شده که حمایت از کشاورزان خُرد برای دسترسی به اطلاعات و فناوری های نوآورانه کشاورزی تقویت مهارت ها و دانش آنان و توسعه چارچوب هایی برای استفاده کارآمد از فناوری های دیجیتال در شیوه های کشاورزی از جمله نکاتی است که ذیل این اصل باید مورد توجه قرار گیرد.

اصل بعدی نظارت بر اجرای سیاست داده باز است که در توضیح آن آمده ایجاد و ارتقای سامانه های جمع آوری داده های بخش کشاورزی مانند سامانه شناسایی قطعات زمین سامانه کنترل و مدیریت یکپارچه داد ه های واحد های تولید و ایجاد پایگاه داده منطقه ای؛ با تأکید بر اتخاذ سیاست داده باز به منظور تسهیل دسترسی ذی نفعان به داده های مورد نیاز و افزایش کارایی شفافیت نوآوری و همکاری در بخش کشاورزی باید مدنظر قرار گیرد.

تحولات دیجیتال در بخش کشاورزی

ایجاد ساختار حکمرانی هم اصل دیگر است که شامل تدوین چارچوب سیاستی منسجم و ساختاریافته تحول دیجیتال در بخش کشاورزی با تأکید بر نظارت بر اجرای سیاست داده باز و قوانین و مقررات مرتبط با اشتراک گذاری و یکپارچه سازی داده های کشاورزی کاهش شکاف دیجیتال و تضمین حریم خصوصی و امنیت داده ها است.

آخرین اصل به ارزیابی و متناسب سازی فناوری ها اشاره دارد که شامل فرایند ارزیابی دقیق فناوری برای شناسایی اولویت بندی و اطمینان از تناسب و مرتبط بودن فناوری ها با نیاز و تقاضا و عملکرد ذی نفعان مختلف به ویژه خُرده مالکان و کسب وکار های کوچک و خانوادگی است.