راه های دسترسی به قلعه قهقهه

قلعه قهقهه، دژ استوار تاریخ در شمال شرقی مشگین شهر، مکانی است که با شکوه و عظمت خود، هر گردشگری را به سوی خود فرامی خواند. دسترسی به این قلعه که بر فراز تپه ای بلند جای گرفته، نیازمند آگاهی از مسیرهای دقیق و آمادگی های لازم است تا سفر به این نقطه تاریخی به تجربه ای فراموش نشدنی تبدیل شود. این راهنمای جامع، کلیه جزئیات مورد نیاز برای رسیدن به قلعه قهقهه را از مبدأ تا مقصد نهایی، برای شما روشن می سازد.

در دل طبیعت بکر استان اردبیل، سازه ای تاریخی و اسرارآمیز به نام قلعه قهقهه، داستان هایی از گذشته های دور را در سینه خود نهفته دارد. این قلعه که زمانی پناهگاه شاهزادگان و زندانگاهی برای مخالفان بوده، امروزه مقصدی برای دوست داران تاریخ، طبیعت و ماجراجویی است. سفر به این دژ باشکوه، بیش از یک بازدید ساده است؛ آن یک تجربه تمام عیار است که با عبور از مسیرهای پرپیچ و خم و صعود از شیب های تند آغاز می شود و با تماشای چشم اندازهای بی نظیر و غرق شدن در عظمت تاریخی آن به اوج می رسد. این راهنما با هدف ارائه اطلاعاتی جامع و کاربردی، به شما کمک می کند تا با آگاهی کامل از موقعیت دقیق، راه های دسترسی زمینی، جزئیات مسیر پیاده روی و نکات ضروری، سفری ایمن و لذت بخش را به قلعه قهقهه تجربه کنید.

قلعه قهقهه کجاست؟ سفری به موقعیت مکانی یک دژ تاریخی

قلعه قهقهه، این نگین تاریخی در شمال غربی ایران، در استان اردبیل، شهرستان مشگین شهر واقع شده است. این دژ مستحکم حدود ۸۵ کیلومتری شمال شرقی مشگین شهر قرار دارد و در نزدیکی روستاهایی چون کنچوبه و قره آغاج کلان می توان آن را یافت. موقعیت جغرافیایی قلعه بر فراز تپه ای منفرد با ارتفاع تقریبی ۳۰۰ متر از سطح زمین های اطراف، آن را به دژی نفوذناپذیر تبدیل کرده است. مساحت تقریبی این قلعه تاریخی پنج هکتار تخمین زده می شود و چشم اندازهای اطراف آن، از دوردست نیز چشم نواز و حیرت انگیز است.

موقعیت دقیق جغرافیایی و مختصات GPS

برای افرادی که از نقشه یاب ها و سیستم های ناوبری استفاده می کنند، داشتن مختصات دقیق جغرافیایی می تواند بسیار مفید باشد. قلعه قهقهه در مختصات جغرافیایی تقریبی ۳۹°۱۴′۰۹″شمالی و ۴۷°۵۵′۰۱″شرقی واقع شده است. این دقت در موقعیت یابی به مسافران امکان می دهد تا با اطمینان بیشتری مسیر خود را برنامه ریزی کنند و به سرعت به منطقه مورد نظر دست یابند.

فاصله از شهرهای اصلی

مسافران معمولاً سفر خود را از شهرهای بزرگ تر آغاز می کنند. فاصله مشگین شهر تا قلعه قهقهه، حدود ۸۵ کیلومتر است که با خودرو، تقریباً یک ساعت و نیم تا دو ساعت زمان می برد، بسته به وضعیت جاده و سرعت رانندگی. برای کسانی که از اردبیل قصد سفر به این قلعه را دارند، باید مسیری طولانی تر را طی کنند. فاصله اردبیل تا قلعه قهقهه در حدود ۱۷۰ تا ۱۸۰ کیلومتر است که تقریباً سه ساعت رانندگی را در بر می گیرد. این زمان ها تخمینی هستند و می توانند بسته به شرایط جاده و ترافیک متغیر باشند. برنامه ریزی دقیق سفر با در نظر گرفتن این فواصل، به مدیریت زمان و جلوگیری از خستگی کمک شایانی می کند.

مسیرهای اصلی دسترسی به قلعه قهقهه: راهنمای گام به گام (مسیر ماشین رو)

دسترسی به قلعه قهقهه از طریق دو مسیر اصلی با خودروی شخصی امکان پذیر است که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند. انتخاب مسیر مناسب به عواملی مانند مبدأ سفر، نوع خودرو و ترجیح راننده بستگی دارد. هر دو مسیر به نقطه ای در پای کوه منتهی می شوند که پس از آن، ادامه راه تنها با پیاده روی امکان پذیر است.

مسیر شماره ۱: از جاده مشگین شهر – پارس آباد

این مسیر، یکی از متداول ترین راه های دسترسی به قلعه قهقهه است و بسیاری از گردشگران آن را انتخاب می کنند. برای رسیدن به قلعه از این مسیر، ابتدا باید وارد شهر مشگین شهر شد. پس از عبور از شهر، مسیر خود را در جاده مشگین شهر به سمت پارس آباد ادامه می دهید. این جاده آسفالت است و رانندگی در آن نسبتاً راحت است.

تقریباً پس از طی مسافتی در حدود ۴۰ کیلومتر از مشگین شهر در جاده پارس آباد، به روستای کنگرلو خواهید رسید. از این روستا، باید با دقت به تابلوهای راهنما توجه کرد. پس از کنگرلو، به یک سه راهی مشخص خواهید رسید. تابلویی در سمت چپ این سه راهی، مسیر دسترسی به قلعه قهقهه را نشان می دهد. در این سه راهی باید به سمت چپ بپیچید. از این نقطه به بعد، مسیر حدوداً ۴۵ کیلومتر تا پارکینگ و ابتدای مسیر پیاده روی قلعه ادامه دارد.

بخش عمده ای از این ۴۵ کیلومتر، جاده خاکی است. کیفیت این جاده خاکی بسته به فصل و میزان بارندگی متغیر است. در فصول خشک (تابستان)، معمولاً با خودروهای سواری معمولی نیز می توان این مسیر را طی کرد، اما در فصول بارانی (بهار و پاییز) یا پس از بارش برف (زمستان)، ممکن است عبور برای خودروهای سواری دشوار یا حتی غیرممکن شود و نیاز به خودروهای شاسی بلند (آفرود) یا حداقل خودرویی با ارتفاع بیشتر از زمین باشد. این جاده در برخی نقاط ممکن است دارای ناهمواری ها و دست اندازهایی باشد که نیاز به رانندگی با احتیاط و سرعت کم دارد. در انتهای این مسیر خاکی، فضایی برای پارک خودرو وجود دارد که معمولاً امن است، اما توصیه می شود از پارک کردن اشیاء قیمتی در داخل خودرو پرهیز شود.

مسیر شماره ۲: از جاده اهر – ورگهان

مسیر دوم، که کمتر شناخته شده است اما برای برخی مبادی ممکن است مناسب تر باشد، از جاده اهر به ورگهان آغاز می شود. اگر از سمت اهر یا ورگهان به سمت قلعه می آیید، باید به دنبال روستای وجنی باشید. پس از رسیدن به روستای وجنی، مسیر دسترسی به قلعه قهقهه از طریق جاده های روستایی و سپس خاکی به سمت محل ابتدایی مسیر پیاده روی قلعه آغاز می شود.

جزئیات مربوط به وضعیت جاده خاکی این مسیر نیز مشابه مسیر اول است. معمولاً این جاده ها نیز در فصول خشک قابل عبور با خودروهای معمولی هستند، اما در فصول بارانی یا برفی، ممکن است چالش برانگیز شوند. در هر دو مسیر، توصیه می شود قبل از حرکت، از وضعیت جاده ها و آب وهوا از طریق منابع محلی یا راهنمایان مطلع شد تا سفری بدون دردسر را تجربه کرد.

پیاده روی به سوی قلعه: آغاز ماجراجویی واقعی

پس از رسیدن با خودرو به پای کوه، بخش هیجان انگیز و چالش برانگیز سفر به قلعه قهقهه آغاز می شود: پیاده روی به سمت دژ. این قسمت از سفر است که به آن تجربه ای منحصربه فرد می بخشد و حس واقعی ماجراجویی را در بازدیدکنندگان زنده می کند.

طول و شیب مسیر پیاده روی

مسیر پیاده روی از پای کوه تا خود قلعه، طول مشخصی ندارد، اما می توان تخمین زد که صعود به بالای قلعه حدود یک ساعت زمان می برد. این زمان بسته به آمادگی جسمانی فرد و سرعت حرکت متغیر است. مسیر دارای شیب

بسیار تندی

است که در برخی نقاط نیاز به دقت بسیار بالا و حتی استفاده از دست ها برای حفظ تعادل دارد. این صعود، گرچه ممکن است در نگاه اول دشوار به نظر برسد، اما با هر قدم، چشم اندازهای اطراف گسترده تر می شوند و حس فتح و کامیابی در وجود انسان پدیدار می گردد.

جنس مسیر عمدتاً صخره ای، سنگی و ناهموار است. در طول مسیر، گذر از میان سنگ ریزه ها و قطعات بزرگ سنگ طبیعی اجتناب ناپذیر است. همین ناهمواری، زیبایی و چالش خاص خود را دارد و باعث می شود که هر قدم در این مسیر، بخشی از یک داستان فراموش نشدنی باشد.

نکات ایمنی حیاتی در طول مسیر

برای اطمینان از یک تجربه ایمن و لذت بخش در مسیر پیاده روی، رعایت چند نکته ضروری است:

• کفش مناسب: انتخاب کفش مناسب کوه نوردی یا پیاده روی با آج قوی، اساسی ترین نکته است. کفش های ورزشی معمولی ممکن است برای این مسیر لغزنده و ناکافی باشند.
• عدم انحراف از مسیر: همواره در مسیر مشخص شده حرکت کنید. انحراف از مسیر می تواند به دلیل شیب تند و ناهمواری زمین، بسیار خطرناک باشد.
• خطر سقوط سنگ: در برخی نقاط ممکن است خطر سقوط سنگ های کوچک وجود داشته باشد. هوشیاری و دقت در حرکت، به خصوص در نزدیکی دیواره ها و نقاط شیب دار، حائز اهمیت است.
• آب آشامیدنی کافی: هیچ منبع آبی در قلعه یا در طول مسیر پیاده روی وجود ندارد. همراه داشتن آب آشامیدنی کافی برای کل مدت بازدید، از ضروریات است.
• همراه داشتن عصای کوه نوردی: استفاده از عصای کوه نوردی می تواند به حفظ تعادل، کاهش فشار بر زانوها و افزایش پایداری در مسیرهای شیب دار و سنگی کمک شایانی کند. این وسیله به شدت توصیه می شود.
• راهنمایان محلی: در صورت امکان، از راهنمایان محلی کمک بگیرید. آن ها با مسیر آشنایی کامل دارند و می توانند تجربه ای ایمن تر و پربارتر را برای شما فراهم کنند. این افراد می توانند نکات و داستان های محلی ارزشمندی را نیز در طول مسیر به اشتراک بگذارند که به غنای سفر می افزاید.

صعود به قلعه قهقهه، اگرچه چالش برانگیز به نظر می رسد، اما با هر قدم در این مسیر ناهموار، احساسی از نزدیکی به گذشته و طبیعت بکر منطقه در وجود فرد پدیدار می شود. این پیاده روی، خود بخشی جدایی ناپذیر از تجربه کلی بازدید از این دژ تاریخی است که نباید از آن غافل شد.

بهترین زمان بازدید از قلعه قهقهه: تقویم سفر شما

انتخاب زمان مناسب برای بازدید از قلعه قهقهه، تأثیر بسزایی در کیفیت تجربه سفر دارد. با توجه به موقعیت کوهستانی و ارتفاع این قلعه، شرایط آب و هوایی فصول مختلف سال می تواند کاملاً متفاوت باشد و بر دسترسی و ایمنی مسیر تأثیر بگذارد.

تابستان: ایده آل ترین فصل

فصل تابستان، به ویژه ماه های تیر و مرداد، بهترین و ایده آل ترین زمان برای بازدید از قلعه قهقهه محسوب می شود. در این ایام، آب و هوا معمولاً معتدل و پایدار است و مسیرهای دسترسی و پیاده روی خشک و مساعد هستند. دمای هوا در طول روز دلپذیر بوده و شب های خنک و مطبوعی را می توان تجربه کرد. نبود بارندگی های شدید و برف، پیمایش مسیر را آسان تر و ایمن تر می سازد و امکان تماشای کامل چشم اندازهای اطراف قلعه را فراهم می کند. در این فصل، خورشید به اوج خود می رسد و آسمان آبی و صاف، زیبایی های منطقه را دوچندان می کند.

بهار و پاییز: با احتیاط بیشتر

بازدید از قلعه قهقهه در فصول بهار (به ویژه اواخر بهار) و اوایل پاییز نیز امکان پذیر است، اما با توجه به ویژگی های آب و هوایی این فصول، نیاز به احتیاط بیشتری وجود دارد. در بهار، طبیعت اطراف قلعه با سرسبزی و گل های وحشی جان می گیرد که منظره ای دل انگیز را به وجود می آورد، اما بارندگی ها می تواند مسیر پیاده روی را لغزنده و دشوار کند. در پاییز نیز، زیبایی رنگارنگ برگ ها فضایی رویایی ایجاد می کند، اما احتمال بارندگی و کاهش دما افزایش می یابد.

دمای هوا در بهار و پاییز می تواند متغیر باشد؛ روزها ممکن است نسبتاً گرم و شب ها خنک شوند. میزان بارش در این فصول معمولاً بیشتر از تابستان است، بنابراین قبل از حرکت، حتماً باید وضعیت آب و هوا را بررسی کرد و لباس مناسب فصول بارانی (ضد آب) و کفش مناسب همراه داشت. لغزندگی مسیر در اثر باران، نیاز به دقت و تجربه بیشتری در پیاده روی دارد.

زمستان: ممنوعیت و خطرات جدی

فصل زمستان، به دلیل شرایط آب و هوایی بسیار دشوار، به هیچ عنوان برای بازدید از قلعه قهقهه توصیه نمی شود. در این فصل، قلعه و مسیرهای دسترسی آن به طور کامل با برف پوشیده می شوند. علاوه بر برف سنگین، یخ زدگی، دمای بسیار پایین، وزش بادهای شدید و مه گرفتگی، دسترسی را عملاً غیرممکن و بسیار خطرناک می سازد. مسیرهای پیاده روی صعب العبور شده و خطر سقوط و گم شدن بسیار بالاست. بنابراین، برنامه ریزی برای سفر در این فصل باید کاملاً لغو شود.

نکته کلیدی: برای هر فصلی که قصد سفر دارید، حتماً قبل از حرکت، وضعیت آب و هوای منطقه را از منابع معتبر بررسی کنید. تغییرات ناگهانی آب و هوا در مناطق کوهستانی امری شایع است و آمادگی برای آن، ضامن سلامتی شما خواهد بود.

آمادگی های لازم برای دسترسی ایمن و لذت بخش به قلعه قهقهه

بازدید از قلعه قهقهه، یک تجربه ماجراجویانه است که نیازمند آمادگی جسمانی و برنامه ریزی دقیق است. نادیده گرفتن نکات مهم مربوط به آمادگی، می تواند سفر را دشوار و حتی خطرناک سازد. با رعایت موارد زیر، می توانید از این سفر حداکثر لذت را ببرید.

آمادگی جسمانی و محدودیت های سفر

مسیر پیاده روی به سمت قلعه قهقهه، به دلیل شیب تند و ناهمواری های فراوان، نیاز به آمادگی بدنی مناسب دارد. افرادی که به صورت منظم فعالیت های ورزشی انجام می دهند یا تجربه پیاده روی در طبیعت را دارند، برای این مسیر مناسب تر هستند. این مسیر برای سالمندان، کودکان خردسال و همچنین افرادی که دارای هرگونه محدودیت حرکتی یا بیماری های قلبی-عروقی و تنفسی هستند، به هیچ عنوان توصیه نمی شود. ایمنی و سلامتی در اولویت قرار دارد.

چک لیست لوازم ضروری

همراه داشتن لوازم مناسب، نقش حیاتی در راحتی و ایمنی سفر ایفا می کند:

• کفش مناسب کوه نوردی یا پیاده روی: با آج قوی و حمایت از مچ پا.
• آب آشامیدنی کافی: به دلیل عدم وجود منابع آب در قلعه و مسیر. (تأکید می شود: هیچ منبع آبی در آنجا نیست.)
• میان وعده و مواد غذایی سبک: میوه های خشک، آجیل، شکلات یا ساندویچ های کوچک برای تأمین انرژی.
• لباس مناسب فصل (لایه لایه): برای مقابله با تغییرات ناگهانی دما، به خصوص در مناطق کوهستانی. یک بارانی سبک نیز می تواند مفید باشد.
• کلاه، عینک آفتابی و کرم ضد آفتاب: برای محافظت در برابر نور خورشید، به خصوص در فصل تابستان.
• کیف کمک های اولیه کوچک: شامل چسب زخم، بتادین، مسکن، پماد ضدالتهاب، گاز استریل و داروهای شخصی.
• کوله پشتی سبک: برای حمل آسان لوازم ضروری.
• پاوربانک: برای شارژ موبایل و دوربین، زیرا ممکن است در طول سفر نیاز به استفاده از آن ها باشد.
• عصای کوه نوردی: برای حفظ تعادل و کاهش فشار بر زانوها، به خصوص در مسیرهای شیب دار.

امکانات رفاهی و پوشش شبکه

یکی از مهم ترین نکاتی که بازدیدکنندگان باید از آن آگاه باشند، عدم وجود هرگونه امکانات رفاهی، فروشگاه، سرویس بهداشتی یا رستوران در اطراف قلعه یا در طول مسیر دسترسی به آن است. این منطقه کاملاً بکر و طبیعی است و هیچ گونه زیرساخت گردشگری در نزدیکی قلعه وجود ندارد. بنابراین، برنامه ریزی کامل و همراه داشتن تمام نیازها قبل از حرکت ضروری است.

در مورد پوشش شبکه موبایل، وضعیت آنتن دهی در محدوده قلعه قهقهه و در طول مسیر دسترسی به آن، معمولاً نامطلوب است. این به آن معناست که ممکن است نتوان به راحتی از خدمات مخابراتی استفاده کرد. توصیه می شود قبل از شروع سفر، نقشه های آفلاین منطقه را دانلود کرده و اطلاعات ضروری را ذخیره کنید تا در صورت عدم دسترسی به اینترنت، با مشکل مواجه نشوید.

هزینه ها و ملاحظات فرهنگی

بازدید از خود قلعه قهقهه رایگان است و نیازی به پرداخت ورودی نیست. با این حال، باید هزینه های مربوط به حمل و نقل، مواد غذایی و سایر نیازهای شخصی را در نظر گرفت.

هنگام بازدید از این اثر تاریخی ارزشمند،

بسیار مهم است

که در حفظ محیط زیست و آثار تاریخی کوشا باشیم

. از هرگونه آسیب رسانی به دیواره ها، حفاری، نوشتن یادگاری بر روی سنگ ها و رها کردن زباله در طبیعت اکیداً خودداری کنید. این قلعه میراثی گرانبهاست که باید برای نسل های آینده حفظ شود. بازدیدکنندگان مسئولیت دارند که منطقه را همان گونه که یافته اند، ترک کنند تا زیبایی و بکر بودن آن پایدار بماند.

جاذبه های دیدنی اطراف قلعه قهقهه: تکمیل یک سفر به یادماندنی

سفر به منطقه مشگین شهر و بازدید از قلعه قهقهه می تواند فرصتی برای کشف سایر جاذبه های دیدنی اطراف نیز باشد. ترکیب بازدید از قلعه با دیگر نقاط دیدنی، به سفر شما غنای بیشتری می بخشد و خاطراتی ماندگارتر را رقم می زند.

قلعه کهنه مشگین شهر

قلعه کهنه، که در ورودی شهر مشگین شهر و بر فراز تپه ای با ارتفاع ۵۰ متر قرار گرفته، یکی دیگر از آثار تاریخی مهم این شهرستان است. این قلعه با قدمتی که به دوران ساسانیان بازمی گردد، دارای مساحتی حدود ۱۵,۰۰۰ متر مربع بوده و با برج های بلند و دیواره های خشتی، عظمت خاصی دارد. بازدید از قلعه کهنه می تواند حدود یک تا دو ساعت زمان ببرد و به دلیل موقعیت مکانی مناسبش، به راحتی می توان آن را با بازدید از قلعه قهقهه در یک روز ترکیب کرد.

روستای موئیل و چشمه های آبگرم

روستای موئیل، که در بخش مرکزی مشگین شهر واقع شده، یکی از سردسیرترین روستاهای ایران و در عین حال یکی از محبوب ترین مقاصد گردشگری منطقه است. این روستا به دلیل چشمه های آبگرم متعدد و مراکز آب درمانی خود شهرت دارد. رودخانه خیاوچایی که زیستگاه قزل آلای خال قرمز است، از این روستا می گذرد و زیبایی آن را دوچندان می کند. کوهنوردانی که قصد صعود به سبلان را دارند نیز غالباً از مسیر این روستا می گذرند. بازدید از چشمه های آبگرم موئیل می تواند یک تجربه آرامش بخش پس از پیاده روی چالش برانگیز قلعه قهقهه باشد و حدود دو تا سه ساعت برای آن زمان لازم است. می توان برنامه ریزی کرد که پس از بازدید از قلعه قهقهه، به سمت موئیل حرکت کرده و در آنجا استراحت و از آبگرم استفاده کرد.

با ترکیب این جاذبه ها، می توان یک برنامه سفر کامل برای یک روز یا حتی دو روز در منطقه مشگین شهر ترتیب داد و از تنوع تاریخی و طبیعی آن بهره مند شد.

تاریخچه و معماری قلعه قهقهه: نگاهی به گذشته پر رمز و راز

قلعه قهقهه تنها یک بنای تاریخی نیست، بلکه نمادی از استحکام، قدرت و رازهای گذشته است که در دل کوهستان آرام گرفته است. آشنایی با تاریخچه و معماری این قلعه، درک عمیق تری از اهمیت و جایگاه آن در طول قرون را به بازدیدکنندگان می دهد.

قدمت و اهمیت تاریخی

پژوهش های تاریخی و باستان شناسی نشان می دهند که قدمت قلعه قهقهه به دوران پیش از اسلام بازمی گردد. این دژ مستحکم به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود در ارتفاعات و موانع طبیعی فراوان اطراف آن، همواره قلعه ای نفوذناپذیر محسوب می شده است. همین ویژگی ها باعث شد که در دوران صفویه، اهمیت فوق العاده ای پیدا کند و به عنوان مخزن دارایی های سلطنتی و یکی از مهم ترین زندان های سیاسی آن دوران مورد استفاده قرار گیرد. نام دیگر این قلعه در گویش محلی «قاقاه قالاسی» است. شهرت قلعه قهقهه به عنوان یک زندان مخوف سیاسی، به حدی بود که حمزه سردادور در کتاب خود با عنوان «زندانی قلعه قهقهه» به آن پرداخته است. قلعه قهقهه در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

یکی از ویژگی های جالب قلعه، سیستم ذخیره آب آن است. از آنجایی که قلعه در مسیر هیچ رودی قرار ندارد و فاصله زیادی با منابع تأمین آب دارد، ساکنان آن مجبور بودند آب مورد نیاز خود را ذخیره کنند. آن ها این کار را با جمع آوری آب برف و باران در حفره های تعبیه شده در دل سنگ ها انجام می دادند که هنوز هم آثاری از این حفره ها در قلعه دیده می شود.

معماری منحصربه فرد و سازه های دفاعی

قلعه قهقهه عمدتاً با استفاده از آجر و ملات گچ و آهک ساخته شده است. این قلعه بر روی تپه ای با ارتفاع حدود ۳۰۰ متر از زمین های اطراف بنا شده که به آن حصاری طبیعی و غیرقابل نفوذ بخشیده است. ورود به این قلعه در گذشته بسیار دشوار بود و تنها در شرایط آب و هوایی مناسب امکان پذیر بود. این ساختار دفاعی سه دیواره محکم در اطراف خود دارد که بر روی هر کدام از این دیواره ها، یک دروازه ورودی تعبیه شده بود. دیواره اصلی قلعه دارای چهار برج است که دو برج از آن ها بر بالای دروازه اصلی قرار گرفته اند و دیدبانی و دفاع از قلعه را ممکن می ساختند. اختلاف سطح در بخش فوقانی قلعه کمتر از ۳۰ متر است و بلندترین بخش قلعه که امروزه تخریب شده است، در قسمت جنوبی آن قرار داشت.

زندان مخوف و داستان های آن

دلیل اصلی شهرت و آوازه قلعه قهقهه، زندان مخوف سیاسی آن است که در دوران صفویه از آن استفاده می شد. این زندان در حصار چهارم قلعه، در قسمت شرقی آن قرار داشت. راه ورود به آن، حفره ای طبیعی در دل یک تخته سنگ بزرگ و قطور بود که با قرار دادن سنگی دیگر در مقابل آن، زندان به طور کامل محصور می شد. چیزی که این زندان را وحشتناک تر می کرد، مجاورت آن با دره ای عمیق به عمق حدود ۸۰ متر بود. این موقعیت، آن را به مکانی امن و غیرقابل فرار برای نگهداری شورشیان خطرناک و زندانیان سیاسی تبدیل کرده بود.

داستان های زیادی از زندانیان مشهور این قلعه و شورش های آن ها نقل شده است:

• اسماعیل میرزا: پسر شاه طهماسب یکم صفوی که بعدها خود سلطان قزلباش شد، به دلیل درگیری با امیر وقت قلعه قهقهه در آن زندانی بود. اختلاف بر سر او و ولیعهد بیمار (مبتلا به بیماری چشم) باعث شد که بسیاری از سران قزلباش، اسماعیل میرزا را به عنوان ولیعهد بخواهند.
• القاس میرزا: برادر شاه تهماسب یکم صفوی که به دلیل شورش علیه برادرش و پناهندگی به سلطان سلیمان عثمانی دستگیر و پس از شکنجه های فراوان در همین قلعه اعدام شد.
• خان احمد خان: امیر گیلان، به دلیل شورش در سال ۹۷۵ هجری قمری به این زندان فرستاده شد.
• امیرخان موصلوی ترکمان: حاکم تبریز که علیه شاه محمد خدابنده شوریده بود و در این زندان به سرنوشت دیگر شورشیان دچار شد. روایت است که او از شاه خواست معشوقه اش را با وی به زندان بفرستند و بی نظیر، معشوقه او، تا لحظات پایانی عمر در کنارش بود.
• کشتار کودکان سام میرزا: در سال ۹۴۰ هجری شمسی، سام میرزا و دو پسر خردسالش به همراه پسران القاس میرزا که در این دژ ساکن بودند، به قتل رسیدند که یکی از روایات دردناک این قلعه به شمار می رود.

در سال ۱۰۱۸ هجری قمری، زندانیان این زندان شورش بزرگی به راه انداختند، نگهبان را کشتند و قلعه را به مدت دو ماه در تصرف خود گرفتند. این شورش، که غالباً توسط کردها و عثمانی ها به رهبری مصطفی پاشا، احمد پاشا و کورحسن صورت گرفت، سرانجام با وعده عفو به پایان رسید.

راز نامگذاری قلعه قهقهه

نام «قهقهه» در لغت به معنای «آواز کبک» یا «خنده بلند» است. بسیاری از مورخان و مردم محلی بر این باورند که دلیل این نامگذاری به موقعیت جغرافیایی خاص قلعه بازمی گردد. به گونه ای که صداها در محیط قلعه بر اثر پژواک تکرار می شدند و این پدیده، فضایی رازآلود و در عین حال شکوهمند را برای ساکنان و بازدیدکنندگان ایجاد می کرد. پژواک صداهای بلند مانند خنده یا آواز کبک می توانسته این نام را برای قلعه به ارمغان بیاورد.

روایت دیگری نیز در مورد نامگذاری قلعه وجود دارد که به دوران زندانی بودن خان احمد خان، امیر گیلان، در این دژ مربوط می شود. وی که سعی در طلب بخشش شاه طهماسب داشت، شعری می نویسد:

از گردش چرخ واژگون می گریم و از جور زمانه بین که چون می گریم
با قد خمیده چون صراحی شب و روز در قهقهه ام و لیک خون می گریم

در پاسخ به این شعر، از دربار شاه ابیاتی فرستاده شد که اشاره ای به نام قلعه و سرنوشت او داشت:

1. آن روز که کارت همگی قهقهه بود
2. با رای تو رای سلطنت صد مهه بود
3. امروز در این قهقهه با گریه بساز
4. کان قهقهه را نتیجه این قهقهه بود

این داستان، عمق تاریخی و فرهنگی نام این قلعه را بیش از پیش نمایان می سازد.

نتیجه گیری

سفر به قلعه قهقهه، بیش از یک گردش ساده، یک ماجراجویی تمام عیار است که هر بخش از آن، از برنامه ریزی برای مسیر تا پیمایش پیاده روی نفس گیر و غرق شدن در عظمت تاریخ، تجربه ای بی نظیر را رقم می زند. این قلعه تاریخی با موقعیت خاص خود در قلب طبیعت بکر مشگین شهر، نه تنها چشم اندازهای خیره کننده ای را پیش روی بازدیدکنندگان قرار می دهد، بلکه یادآور دوران هایی پر از رمز و راز و داستان های ناگفته است.

مسیرهای دسترسی به قلعه، چه با خودرو و چه با پیاده روی، هر کدام چالش ها و زیبایی های خاص خود را دارند که نیازمند آمادگی جسمانی، تجهیزات مناسب و آگاهی از شرایط فصلی است. انتخاب فصل تابستان برای بازدید، به دلیل آب و هوای مساعد، به شدت توصیه می شود تا از حداکثر لذت و ایمنی سفر بهره مند شوید. عدم وجود امکانات رفاهی در اطراف قلعه و وضعیت نامطلوب پوشش شبکه موبایل، اهمیت برنامه ریزی دقیق و همراه داشتن کلیه لوازم ضروری را دوچندان می کند. با رعایت این نکات و احترام به این میراث باستانی، هر بازدیدکننده می تواند سفر خود را به یک تجربه شخصی و به یاد ماندنی تبدیل کند؛ سفری که در آن نه تنها به مقصد می رسد، بلکه خود مسیر نیز بخشی از این داستان شکوهمند می شود.