مزایا و معایب عضویت در صندوق بین المللی پول
، صندوق بین‌المللی پول یک سازمان بین‌المللی است که بر اجرای سامانه پولی بین‌المللی نظارت دارد و در واقع، یکی از معتبرترین منابع ارزیابی و پیش‌بینی وضعیت اقتصاد جهانی محسوب می‌شود.
برای مثال، در همین اواخر در آخرین پیش‌بینی این سازمان اعلام شده تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۲۰ برابر با ۱.۵ درصد، پیش‌بینی برای سال ۲۰۲۱، ۲.۵ درصد و برای سال ۲۰۲۲ برابر با ۲.۱ درصد تخمین زده شده است. به علاوه قیمت‌های مصرف کننده ایران در سال ۲۰۲۰، برابر با ۳۶.۵ درصد، پیش بینی سال ۲۰۲۱، ۳۹ درصد و برای سال ۲۰۲۲، ۲۷.۵ درصد برآورد شده است. همچنین نرخ بیکاری در ایران، در سال ۲۰۲۰، ۱۰.۸ درصد و پیش بینی برای سال جاری ۱۱.۲ درصد و برای سال ۲۰۲۲ برابر با ۱۱.۷ درصد است.
اما برای اینکه این صندوق را بهتر بشناسیم باید سری به تاریخ بزنیم. تاریخی که اغلب مناسبات اقتصادی آن به بعد از جنگ جهانی دوم باز می‌گردد. زمانی که سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای چندجانبه یکی پس از دیگری تشکیل شدند.
بهترین بروکر برای ترید طلا، بروکری است که بتوان در آن به معاملات طلا پرداخت. و از طرفی چون اسپرد معاملات طلا نسبت به جفت ارز های اصلی بالاست بروکرری برای معاملات طلا مناسب است که اسپرد پایین تری دارد.
بنیان‌گذاری صندوق بین‌المللی پول
صندوق بین‌المللی پول یک نهاد پولی مستقل جهانی است که در سال ۱۹۴۵ به وجود آمد که البته هیچ ارتباط تشکیلاتی با سازمان ملل ندارد و به عنوان یک زیرمجموعه ویژه و مستقل شناخته می‌شود.
همانند بانک جهانی، این سازمان اقتصادی جهانی نیز در سال ۱۹۴۵ بر پایه سیستم برتون وودز بنیان‌گذاری شد و از سال ۱۹۴۷ کار رسمی خود را آغاز کرد. از آغاز هم اهداف مهمی همچون گسترش همکاری‌های پولی بین‌المللی و تسهیل رشد متوازن تجارت بین‌الملل، ایجاد سامانه باثبات ارزی بین اعضا و پرهیز از رقابت در کاهش نرخ ارزها و تهیه منابع لازم از طریق منابع عمومی صندوق، به منظور کمک به کشورهای عضو دارای کسری تراز پرداختها را دنبال می‌کند.
نحوه فعالیت صندوق بین‌المللی پول
روش‌های اصلی صندوق برای دستیابی به اهداف به صورت نظارت، ایجاد ظرفیت و وام دهی است که هر یک سازوکار خاص خود را دارد.
نظارت و چشم‌انداز اقتصاد جهانی
این صندوق، اطلاعات وسیع آماری از اقتصادهای داخلی کشورها، تجارت بین الملل و به طور کلی اقتصاد جهانی را جمع آوری کرده و همچنین پیش‌بینی‌های اقتصادی مرتباً به روز شده را در سطح ملی و بین المللی ارائه می‌دهد.
این پیش‌بینی‌ها به همراه مباحث مفصل درباره تاثیر سیاستهای مالی، پولی و تجاری بر چشم انداز رشد و ثبات مالی کشورها، در نشریه چشم انداز اقتصاد جهانی منتشر می‌شود.
ایجاد ظرفیت و مشاوره سیاسی
صندوق بین‌المللی پول از طریق برنامه‌های ظرفیت‌ساز خود کمک‌های فنی، مشاوره‌های سیاسی و آموزش‌های مرتبط را به کشورهای عضو ارائه می‌دهد. این برنامه‌ها شامل آموزش جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات است، که به پروژه نظارت بر اقتصادهای ملی و جهانی صندوق وارد می‌شوند.
وام دهی و ذخیره ارزی
از سوی دیگر، صندوق بین‌المللی پول به کشورهایی که دچار مشکل اقتصادی هستند به منظور جلوگیری یا کاهش بحران‌های مالی، وام پرداخت می کند.
دارایی صندوق از سال ۲۰۱۷ در حدود ۴۷۵ میلیارد SDR یا معادل ۶۴۵ میلیارد دلار آمریکا بوده است. گفتنی است SDR یک نوع شبه ارز است که از مجموع مشخصی از ارزهای ذخیره جهان تشکیل شده است.
وجوه صندوق غالباً مشروط به پذیرش اصلاحات برای افزایش پتانسیل رشد و ثبات مالی کشورها است. برنامه‌های تعدیل ساختاری از آنجا که این وام های مشروط شناخته شده است به دلیل تشدید فقر و بازتولید ساختارهای استعماری انتقادهایی را به سمت خود جلب کرده است.
تصویری از اجلاس های سالانه صندوق بین المللی پول و بانک جهانی در سال ۱۹۵۵ که در استانبول برگزار شد
اولین وآخرین رئیس صندوق بین المللی پول
کامیل گوت اقتصاددان، سیاستمدار و صنعتگر بلژیکی بود که به عنوان اولین مدیر عامل صندوق بین المللی پول از ۶ می ۱۹۴۶ تا ۵ می ۱۹۵۱ خدمت کرد و کریستالینا جورجیِوا، اقتصاددان اهل بلغارستان و رئیس کنونی صندوق بین‌المللی پول است. او از ژانویه ۲۰۱۷ تا ۱ اکتبر ۲۰۱۹ رئیس بانک جهانی و از ۱ فوریه ۲۰۱۹ تا ۸ آوریل ۲۰۱۹ رئیس موقت گروه بانک جهانی بود.
۷۳ سال ریاست اروپایی‌ها بر صندوق بین‌المللی پول
از زمان انتخاب اولین رئیس صندوق در ماه می۱۹۴۶ تا به امروز، ریاست صندوق همواره نصیب یک اروپایی شده است. نام، ملیت و زمان ریاست تمامی رئیسان سابق صندوق بین‌المللی پول در شکل زیر نشان داده شده است؛
بر این اساس در طول ۷۳ سالی که از عمر صندوق بین‌المللی پول می‌گذرد، ۱۱ رئیس در این نهاد بین‌المللی مشغول به کار بوده‌اند که همگی ملیتی اروپایی داشته‌اند. به طور خاص کشور فرانسه با ۵ رئیس و بیش از ۴۳ سال ریاست بر صندوق بین‌المللی پول، یعنی حدود ۶۰ درصد کل دوران حیات این سازمان، در این زمینه رکورد دار است؛ کشورهای سوئد، بلژیک، هلند، آلمان و اسپانیا نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
ایران و صندوق بین‌المللی پول
دولت ایران جزو ۴۴ کشور دعوت شده به کنفرانس برتون وودز در سال ۱۹۴۴ بود و اعضای هیات چهار نفره اعزامی آن در کمیسیون‌های مربوط به تهیه اساسنامه صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی شرکت داشتند.
نخستین استفاده ایران از منابع مالی صندوق در سال ۱۳۳۰ در اثر مشکلات ارزی حاصل از ملی شدن صنعت نفت بود که دولت در مقابل سفته‌های ریالی معادل ۲۵ درصد سهمیه اعتباری خود در صندوق، دلار به دست آورد. به دلیل کوتاهی مدت اعتبارات صندوق، دولت ایران موظف بود هر ساله بخشی از اعتبار مزبور و دیگر اعتبارات دریافتی خود به دلار را بازخرید کند.
صفحه ایران در وبسایت صندوق بین المللی پول
انتقادها به صندوق بین‌المللی پول
از نگاه منتقدان، صندوق بین‌المللی پول، با دشوار کردن اوضاع برای بدهکاران، فشار خود را بر این دولت‌ها افزایش می‌دهد تا آنها را وادار به اپیدایش فلسفه وجودی
در اوج جنگ جهانی دوم یعنی در سال های اولیه دهه 1940 تلاش های زیادی برای ایجاد یک سیستم با ثبات و آزاد پولی صورت گرفت . در این راستا چهار طرح عنوان شد:
1ـ طرح سری دکستر وایت معاون وزیر خزانه داری ایالات متحده آمریکا در فوریه 1942 ارائه گردید . عنوان طرح وایت ((پیش نویس اولیه پیشنهاد صندوق تثبیت ملل متحد و بانک ترمیم و توسعه ملل متحد)) بوده است .
2ـ طرح جان مینارد کینز مشاور خزانه داری انگلستان و اقتصاد دانان مشهور در فوریه 1942 تحت عنوان (( اتحادیه پایاپای پولی ، بین المللی))ارائه گردید .
3ـ دولت فرانسه نیز در ماه 1943 طرحی را تحت عنوان (( مناسبات پولی بین المللی )) ارائه کرد .
4ـ در ژوئیه 1943 طرحی تحت عنوان (( اتحادیه مبادلات بین المللی )) توسط دولت کانادا ارائه گردید .
از میان طرح های مذکور ، و طرح وایت از آمریکا و کینز از انگلستان مورد توجه قرار گرفت . در این هنگام کشور آمریکا به طور مستقیم درگیر جنگ نبود و دارای قدرت اقتصادی زیادی بود به گونه ای که از یک سو عمده ترین منبع تامین مالی خسارات جنگ به حساب می آمد و از سوی دیگر به سر از جنگ نهای دوم به صورت یک طلبکار عمده درآمد بود . از این رو به دلیل نفوذ آمریکا ، به طرح وایت بیشتر اهمیت داده شده .
در نهایت صندوق بین المللی پول (IMF ) در جریان کنفرانسی در شهر برتون وودز آمریکا در سال 1944 در چهار چوب مقررات سازمان ملل متحد و با شرکت 44 کشور جهان تشکیل گردید .
اهداف صندوق بین المللی پول :
بر طبق (1) اساسنامه صندوق ، اهداف این موسسه عبارتند از :
1 ـ تدوین مقررات نظام پولی بین المللی و نظارت بر اجرای صحیح این مقررات.
2 ـ گسترش همکاری های پولی بین المللی و فراهم کردن امکانات جهت تبادل نفوذ تشریک مساعی در مسائل پولی بین المللی
3 ـ عقید مضاع مالی از طریق اعطای وام های کوتاه مدت و میان مدت به کشورهای عضو به منظور تامین مالی عدم تعادل های موقتی تراز و کمک به کاهش عدم تبادل های مزمن و ساختاری .
4 ـ فراهم کردن شرایط لازم جهت گسترش و رشد متوازن تجارت بین المللی .
5 ـ تشریک مساعی در ایجاد یک سیستم چند جانبه پرداختها در زمینه معاملات جاری بین اعضا و هم چنین رفع محدودیت های ارزی که مانع رشد تجارت جهانی است .
6 ـ کمک به تثبیت نرخ مبادلات ارزی و برقراری سیستم منظم مبادلات بین اعضا و جلوگیری از کاهش بی رویه نرخ ارزها .
سهمیه اعضای صندوق :
سهمیه هر عضو مشخص کننده موارد زیر است :
1 ـ قدرت رأی نفوذ هر عضو تصمیمات صندوق .
2 ـ میزان تخصیص حق برداشت مخصوص (SDR ) به عضو .
3 ـ حداکثر دسترسی هر کشور عضو به منابع مالی صندوق سهمیه های پرداختی اعضا در حسابی به نام حساب منابع عمومی صندوق ثبت و نگهداری می شود .
مهمترین تسهیلات مخصوص عبارتند از:
الف) کمک های اضطراری مربوط به بلایای طبیعی
ب ) تأمین مالی برای ذخائر مواد اولیه
ج ) تسهیل مالی جبرانی و احتیاطی
حرف از این نوع تسهیلات کمک به کسری تراز پرداختهای کشورهای کم درآمد (فقیر ) با شرایط آسان است . شرایط آسان آن این تسهیلات به میزان بهره وام مربوطه و مدت باز پرداخت آن بر می گردد به طوری که بهرهٔ متعلق به آن 5/0درصد در سال و باز پرداخت آن پنج سال و نیم پس از اعطای وام شروع می شود و مجموعاً ده سال از زمان دریافت وام طول می کشد .
مزایای عضویت در صندوق بین المللی پول :
1 ـ امکان استفاده از تراش های ذخیره ، حق برداشت مخصوصSDR ، منافع حاصل از فروش طلا که بدون قید و شرط است .
2 ـ استفاده اعضا از آمار ، نشریات و گزارشهای صندوق ، باید اذعان داشت که آمارهایی که به وسیله صندوق تهیه می شود و مطالبی که در نشریات و گزارشات آن درج می شود بسیار مفید و قابل استفاده می باشد و هیچ مؤسسه ای قادر به تهیه آن ها نمی باشد .
3 ـ امکان استفاده از پروژه های آموزشی صندوق به منظور تربیت کارشناسان و تدوین موازنه پرداختها .
4 ـ کشورهای عضو در جلسه های صندوق از تازه ترین تصمیم گیری های مهم پولی و مالی جهان مطلع می شوند ، این اطلاعات به ویژه برای کشورهای در حال توسعه می تواند بسیار مفید واقع شود .
5 ـ ایجاد فرصتهای بحث و تبادل نظر در مورد مسائل اقتصادی با هیأتهای اقتصادی صندوق .
6 ـ استفاده از نظریات و راهنمایهای کارشناسان صندوق بین المللی پول و کلیه مسائل پولی به طور کلی در مسائل اقتصادی .
7 ـ در صورت فعال بودن در صندوق و آگاه شدن از مسائل بین المللی و بهربرداری مناسب از آنها .
8 ـ همبستگی و وابستگی اکثریت کشورهای جهان به یک محاسبه پولی و مالی بین المللی .
معایب عضویت در صندوق بین المللی پولی :
1ـ افزایش غیر اختیاری سهمیه .
2 ـ اتخاذ سیاستهای ارزی مطابق با اهداف صندوق که ممکن است به ضرر کشور باشد .
3 ـ تفاوت کامل صندوق به عملکرد سیستم نرخ ارز .
4 ـ احتمال دارد در صورت استفاده از منابع مالی صندوق ، استقلال اقتصادی و شاید سیاسی کشور عضو به خطر بیفتد .
5 ـ احتمال تعهد به تأمین ارز د حق برداشت مخصوص (SDR ).
6ـ انواع شرکت در بودجه عملیاتی صندوق در صورت وجود شرایط .
7 ـ صندوق بدون توجه به نظام اقتصادی کشور عضو همواره سعی در سیاستهایی بر پایه عدم محدودیت های تجاری و ارزی و به طور کلی اقتصاد آزاد دارد .
8 ـ ارائه پیشنهادات و سیاستهای اقتصادی مشابه به کشورهای عضو با نظام های اقتصادی .
9 ـ کشورهای چون آمریکا ، اروپای غربی و ژاپن به دلیل منافع مشترک ، میزان سهمیه و تعداد آزاد .
و نقش قابل توجهی در تصمیم گیری های عضو گردید و در مقابل کشورهای در حال توسعه که مجموعاً 40 درصدرا در اختیار دارند اما به دلیل عدم هماهنگی فکری و عقیدتی کمتر می توانند از مجموع قدرت رأی خود استفاده کنند که وجود چنین شرایطی به نفع کشورهای در حال توسعه نمی باشد و می توان آن را یکی از معایب صندوق به شمار آورد .
10 ـ صندوق فقط به کشورهای که دارای کسری تراز پرداختها هستند می پردازد و به کشورهای که با مازاد تر از پرداختها که روبه رو هستند کاری ندارد علی رغم اینکه رفتار صندوق بر طبق اساسنامه باید با همه کشورها یکسان باشد .
جایگاه ایران در صندوق : ایران یکی از کشورهای برتون وودز بود که با سهمیه معادل بیست و پنج میلیون دلار آمریکا در صندوق عضویت یافت . هم اکنون سهمیه ایران بالغ 1497204 میلیون حق برداشت مخصوص می باشد ، از این میزان 25 درصد طلا و ارز تبدیل به صندوق پرداخت شده است و 75 درصد به بستانکار حساب ریالی صندوق نزد بانک مرکزی ایران منظور شده است .
هر کشوری عضو صندوق یا عضویتش 250 رأی ثابت دارد و به ازای هر یکصد هزار حق برداشت مخصوص سهمیه یک رأی به رأی هایش اضافه می شود .
جمهوری اسلامی ایران از سال 1972 ریاست کشورهای الجزایر ، افغانستان ، پاکستان ، مراکش ، تونس ، غنا را بر عهده داشته و یک عضو در هیت مدیره دارد .
ریئس بانک مرکزی نماینده ایران در صندوق می باشد .
منابع تحقیق :
سایت
سایت
پول به تورم- فرخ قبادی ، فریبرز رئیسدانا-انتشارات : پیشبرد
نهاد های پولی ومالی بین الملل دکتر مهدی ابراهیم نژاد
نجام تغییرات مورد نظر صندوق کند.
جفری ساکس اقتصاددان و استاد دانشگاه اهل ایالات متحده آمریکا درباره این صندوق گفته است: صندوق بین‌المللی پول ابزاری است که با آن وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا در کشورهای در حال توسعه دخالت می‌کند.
صندوق بین‌المللی پول در یک نگاه
به طور خلاصه می‌توان گفت صندوق بین‌المللی پول از زیرمجموعه‌های ویژه سازمان ملل است که بر سیاستهای پولی ۱۹۰ عضو خود نظارت می‌کند. مقر این نهاد مالی در واشنگتن قرار دارد. ایجاد یا حفظ ثبات در بازارهای مالی و پیشگیری از گسترش بحران از وظایف صندوق بین‌المللی پول هستند.
این صندوق برای رسیدن به اهداف یادشده، در مقابل تکالیف مشخصی، به کشورهای نیازمند وام هم اعطا می‌کند. منتقدان می‌گویند وظایف صندوق بین‌المللی پول که عموما سیاستهای ریاضتی هستند، سبب افزایش فشارهای اجتماعی بر شهروندان این کشورها می‌شوند با این حال بسیاری از کشورها روی دریافت این وام‌ها برای برون‌رفت از چالش‌های اقتصادی خود حساب باز می‌کنند.